কমল লোচন দাসৰ কবিতা–এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা | Kamal Luchan Dasor Kabita | Poetry of Kamal Luchan Das

কমল লোচন দাসৰ কবিতা

কমল লোচন দাসৰ কবিতা–এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা

বিংশ শতাব্দীৰ শেষ দহকটোৰ আৰম্ভণীতে অসমীয়া কাব্যাকাশত এটি নতুন প্ৰতিভাই আত্ম প্ৰকাশ কৰে- প্ৰতিভাটিৰ নাম কমল লোচন দাস। ইতিমধ্যে তেওঁ তেওঁৰ একান্ত বন্ধু কবি বিভা দাসৰ লগত যুটিয়াভােব ‘তেজত ফুলা ফুল’ শিৰোনামেৰে এটি দ্বৈত কাব্য সংকলন কাব্যপ্ৰেমী অসমীয়া পাঠক সমাজক উপহাৰ দিছে। মানৱ-সত্বাৰ জয় গান; দৰিদ্ৰ নীপিড়িত, শোষিত, জনগণৰ কাৰুণ্যময় জীৱন ধাৰাৰ প্ৰতি সহানুভূতিশীল দৃষ্টি; কবিৰ ভাবাবেগপূৰ্ণ প্ৰেম; অনিশ্চিত ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি আশাবদ আৰু বিপ্লৱ – আদি  বৈশিষ্ট্য তেওঁৰ কবিতাৰ মাজেৰে এক মৰমলগা থুনুক-থানাক কাব্যিক ব্যঞ্জনাৰে প্ৰকাশ পাইছে।

মানৱ-সত্বাৰ জয় গান কবি কমল লোচন দাসৰ কবিতাৰ প্ৰধান বৈশিষ্ট্য নহয় যদিও তেওঁৰ কবিতাৰ আদি পৃষ্টাতে ধৰা দিয়া প্ৰথম বৈশিষ্ট্য। কবিয়ে ব্যক্তি সত্বাক দাৰ্শনিক দৃষ্টিৰে অন্বেষণ কৰি প্ৰতিজন ব্যক্তিয়েই যে দেৱতাৰ উৰ্দ্ধত সেয়া অনুধাৱন কৰিছে আৰু সেয়ে তেওঁ প্ৰতিজন মানুহকে নিজৰ অন্তৰৰ গভীৰত নিজকে অৰ্থাৎ মানুহেই যে সকলোৰে উৰ্দ্ধত সেয়া অনুধাৱন আৰু অন্বেষণ কৰিবলৈ পৰামৰ্শ আগবঢ়াইছে। কবিৰ ভাষাত–

“নিজকে অন্বেষণ কৰা

নিজৰ মাজত

অনুভূতিৰ গভীৰত

আমি প্ৰত্যেকেই একোজন

দেৱোত্তম  মানৱ শিশু।” (অন্বেষণ)

সমাজত দিনে দিনে মানৱ প্ৰমূল্য কমি আহিছে; সেয়ে কবিয়ে মানৱ প্ৰমূল্যৰ অৱনতিৰ পিনে দৃষ্টি দি এই দিশটোৰ প্ৰতি জনগণক সচেতন কৰিবলৈ লিখিছে–

“শুকান পাতৰ দৰে 

সৰি পৰে

জীৱন-

সৰাপাতত

মানুহবোৰ শুই থাকে

কলিজাবোৰ ওলমি ৰয়

লঠঙা  গছৰ ডালত।” (সময়ৰ ৰং)

কবি কমল লোচন দাসৰ কবিতাৰ দ্বিতীয় বৈশিষ্ট্যটো হৈছে দৰিদ্ৰ, নীপিড়িত, শোষিত জনগণৰ জীৱন ধাৰাৰ প্ৰতি সহানুভূতিশীল দৃষ্টি। কবি সমাজদৰ্শী। সেয়ে সমাজৰ সকলো অৱস্থা তেওঁৰ চকুৰ আগত ধৰা পৰিছে আৰু তেওঁৰ হৃদয় সিহঁতৰ প্ৰতি সহানুভূতিৰে ভৰি উঠিছে। অৱশ্যে কবিৰ এই দ্বিতীয় ধাৰাটো বাৰিষাৰ বাঢ়নী পানীৰ ফেনে-ফোটোকাৰে ধৰা দিয়া নাই; ক্ষীণ আভাহে মাথো ছয়া-ময়াকৈ প্ৰতিফলিত হৈছে। কবিয়ে ‘ডাঙৰি’ শিৰোনামেৰে লিখা কবিতাত দৰিদ্ৰ কৃষকৰ জীৱন্ত চিত্ৰ এইদৰে ফুটাই তুলিছে–

“কান্ধত ডাঙৰি লৈ 

উকা পথাৰৰ বুকুৱেদি

কাৰ চোতাললৈ গুচি গ’ল

মেহনতী জনতাৰ দল

এক বিবৰ্ণ জনতাৰ দল

ডাঙৰি নহয়

শশ্মানলৈ যেন

কঢ়িয়াই নিছে 

আপোন  পুত্ৰৰ শ।” (ডাঙৰি)

কবিয়ে কেৱল সমাজৰ দৰিদ্ৰ দিশটোকেই চিত্ৰিত কৰি ক্ষান্ত থকা নাই; তেওঁৰ স্বকীয় দৰিদ্ৰতাৰ ৰূপটোকো চিত্ৰিত কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছে। কবিয়ে লিখিছে–

“চোলাৰ মোনাত ভোগালীৰ ভোগ দি

পথাৰবোৰ শুই পৰিল।

বাটে-ঘাটে, হাটে-বজাৰে

সকলোৰে বুকুয়ে বুকুয়ে

জুইতো এতিয়া সদায় জ্বলে

মাথো নজ্বলে মোৰ আখলৰ জুই।”

(ভোগালীৰ উৰুকা । ১৯৮৯)

কবি কমলৰ কবিতাত উভৈনদীয়াকৈ প্ৰকাশ পোৱা তৃতীয় বৈশিষ্ট্যটি হৈছে কবিৰ ভাবাবেগপূৰ্ণ আৰু ৰহস্যময়তাৰ গোন্ধৰে আমোলমোলাই থকা যৌৱনৰ প্ৰেম। কবিৰ প্ৰেম কামনাসক্ত নহয় যদিও ই আধ্যাত্মিকো নহয়। কামনাৰ সৌৰেভৰে সুভাষিত হৈ তেওঁৰ প্ৰেম অমৰাৱতীলৈ ধাৱমান হৈছে যদিও মাজ বাটতে পথ হেৰুৱাই তললৈ সৰি পৰিছে। যৌৱনৰ কাঁচিয়লী ৰ’দত প্ৰেমৰ উষ্ণ পৰশ পাবলৈ তেওঁ বলিয়া হৈ পৰিছে যদিও নিৰ্দ্দিষ্ট লক্ষ্যস্থান বিচাৰি নাপাই আবেগময়  হৈ পৰিছে। প্ৰেমৰ নিৰ্দ্দিষ্ট কোনো কাব্যিক দৰ্শন তেওঁৰ কবিতাত ফুটি নুঠিলেও প্ৰেমিক কবি কমলে প্ৰেমক অনুপ্ৰেৰণাৰ অবিমল উৎস বুলি গ্ৰহণ কৰিছে। কবিয়ে কৈছে–

“তোমাৰ চকুত 

চকু থলো মই

হাতত থলোঁ হাত

কণ্ঠত কোনে দি গ’ল

কঠিন প্ৰত্যয়ৰ গান!” (তোমালৈ)

কবি কমলৰ বাবে প্ৰেম যে প্ৰেৰণাৰ উৎস তাক এনেদৰে ব্যক্ত কৰিছে–

“তোমাৰ হাতত

হাত থলোঁ মই

খোজত মিলালোঁ খোজ-

মোৰ সমগ্ৰ দেহেৰে

বৈ গ’ল-

সৈনিক শক্তিৰ

বিদ্যুৎ-সোঁত।” (তোমালৈ)

প্ৰেম যৌৱনলৈ স্বতঃস্ফুর্তভাবে আহে। কোনোৱে ইয়াক বাধা দি ৰাখিব নোৱাৰে। আনকি যেতিয়া প্ৰেমৰ অনুভূতি যৌৱনত সুভাষভৰা ফুল হৈ ফুলে, তেতিয়া প্ৰেমিকজনে দহোদিশ প্ৰেমময় দেখে। কবিৰ ভাষাত–

“বাঁহীৰ সুৰত 

বেলিয়ে সাৰ পালে

পৃথিৱীলৈ নামি আহিল

পোহৰ-

যোৱা নিশাৰ চিঠিত

ভনীজনী গাভৰু হ’ল

জোনাকত আপ্লুত তাইৰ মুখত

এতিয়া কৰুণ কোমল হাঁহি

দহোদিশ ফুলি উঠিছে

সূৰ্যমুখী!” (সূৰ্যমুখী)

আধুনিক কবি-সাহিত্যিকসকল আশাবাদী। সিহঁতে ভৱিষ্যতৰ অদেখা দিনবোৰলৈ হৃদয়ৰ অন্তদৰ্শী চকুৰে ৰঙীন চচমাৰ মাজেৰে ভূমুকি মাৰি চায় আৰু চিত্ৰ-বিচিত্ৰ সুখৰ সঁফুৰাৰে ভৰা ভৱিষ্যত অৱলোকন কৰি ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি সোণালী আশাবাদী মনোভাৱত কিৰীলি পাৰি উঠে। কবি কমলো আশাবাদী। তেওঁ আশা কৰে যে সমাজৰ পৰা সকলো প্ৰকাৰৰ ভেদা-ভেদ  আঁতৰি সমতা আৰু শান্তি প্রতিষ্ঠা হ’ব। সেয়ে কবিয়ে লিখিছে–

“চন্দ্ৰতাপ আঁতৰাই থবা

নামি আহিব চেঙেলীয়া ৰ’দ

ত’ৰা জিলমিল সুমথিৰা জোনাক।” (শৰৎ সম্ভাষণ)

কবি কমলৰ কবিতাৰাজিত প্ৰকাশ পোৱা চতুৰ্থ আৰু শেষ বৈশিষ্ট্যটি হৈছে শান্তি, সম্প্ৰীতি আৰু সমতাৰ হকে বিপ্লৱ। কবি বিপ্লৱত বিশ্বাসী। তেওঁ বিশ্বাস কৰে বিপ্লৱে নিশ্চয় সমাজত পৰিবৰ্তন সাধিবলৈ সমৰ্থ হ’ব। কবিয়ে আত্ম প্ৰত্যয়ৰে বিপ্লৱী আদৰ্শত বিশ্বাস কৰি, মৰুভূমিৰ বালিতো সেউজ উপত্যকা আঁকি যোৱাৰ সাহস কৰিছে। কবিৰ ভাষাত–

“মৰুভূমিৰ বালিতো

আমি বিচাৰিম

জীৱনৰ গান

সকলোতে আঁকি যাম

সেউজ উপত্যকা।” (সাজু হোৱা সখী)

কবিয়ে ইতিমধ্যে বিপ্লৱ আৰম্ভ কৰিছেই- সম্ভৱতঃ  কবিতাৰে প্ৰতিবাদ জনাই; সেয়ে তেওঁৰ সখী সকলোকো বিপ্লৱৰ বাবে সাজু হ’বলৈ আহ্বান জনাই লিখিছে–

“তুমি সাজু হোৱা সখী

বহুদূৰ বাট

পৰিক্ৰমা কৰিবলৈ

ওলাইছোঁ আমি।” (সাজু হোৱা সখী)

ইমানবোৰ বৈশিষ্ট্যৰে কবি কমল লোচন দাসৰ কবিতা বৈশিষ্ট্যমণ্ডিত যদিও কোনো এটি বৈশিষ্ট্যই তেওঁৰ কবিতাত পৰিপূৰ্ণতা পোৱা নাই। তেওঁৰ প্ৰতিটো কবিতাই যৌৱনৰ  ঋতুত  উদয় হোৱা বান্ধ নমনা আবেগৰ উচ্ছাসহে মাথোন। কিন্তু এয়া সঁচা যে আবেগ আৰু উচ্ছাসৰ মাজেদি কোনো দর্শনে প্রতিষ্ঠা নাপায়। কবি কমলৰ কবিতাতো সেয়া ঘটিছে। তেওঁৰ সৰহভাগ কবিতা আবেগত ইমানেই চঞ্চল হৈ পৰিছে যে সেই আবেগবোৰ কাব্যিক ৰূপ  পৰিগ্ৰহণ কৰোতে বাকৰুদ্ধ হৈ পৰিছে। তেওঁৰ সৰহভাগ কবিতাৰ শেষৰ শাৰীত আবেগিক চিহ্ন (Exclamatory Mark) ৰ ব্যৱহাৰেই ইয়াৰ স্পষ্ট প্ৰমাণ।

কবি কমলৰ কাবিতা কাব্যিক অলংকাৰৰ প্ৰাচুৰ্যতাৰ পৰা মুক্ত। মাজে মাজে দুই-এটা উপমা (Simile) আৰু প্ৰতীক (Symbol) -এ ভূমুকি মাৰিছে যদিও সেইবোৰে পাঠকৰ হৃদয়ত কাব্যিক শিহৰণ জগাবলৈ সক্ষম হোৱা নাই আৰু কবিৰ কবিতাৰ বিষয়-বস্তুক বিস্তাৰ কৰিবলৈ যি কল্পচিত্ৰৰ আহ্বান কৰিছে সেয়াও পুতৌজনকভাবে নিচলা আৰু গতানুগতিকধৰ্মী।

কাব্যিক কল্পচিত্ৰৰ দিশৰ পৰা কবি কমলৰ কবিতা দুখীয়া হ’লেও কবিয়ে যি ভাষাৰ সন্ধান কৰিছে তাত কাব্যিক স্পন্দনৰ আভাষ আছে। তেওঁ শব্দ নিৰ্বাচনত সিমান সতৰ্কতাৰ পৰিচয় দিব নোৱাৰিলেও সহজ, সৰল শব্দ প্ৰয়োগ আৰু চুটি, চুটি বাক্য বিন্যাসে তেওঁৰ কবিতাত স্বতঃ¦স্ফূর্ত সুৰৰ আলোড়ন জগাই তুলিছে।

কবি বিভা দাসৰ কবিতাত প্ৰবীন কবিসকলৰ স্পষ্ট আভাস পৰিলক্ষিত হোৱাৰ দৰে কবি কমলৰ কবিতাতো প্ৰবীন প্রতিষ্ঠিত কবিসকলৰ প্ৰভাৱ স্পষ্ট। কিন্তু ইয়াত বিশেষ মন কৰিবলগীয়া যে কবি বিভা দাস আৰু কবি কমল লোচন দাসৰ কবিতাৰ বিষয়-বস্তু, ভাবাবেগৰ সণ্ঢালনি আঁচোৰ, কল্পচিত্ৰৰ গতানুগতিকতা, কাব্যিক অলংকাৰৰ সীমিত ব্যৱহাৰ, শব্দ চয়ন, বাক্য বিন্যাস আদি  একেডাল কলা-বগা সূতাৰে গ্ৰথিত। ০ ০ ০

কমল লোচন দাসৰ কবিতা 

বি. দ্র. উক্ত ‘কমল লোচন দাসৰ কবিতা– এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা | Kamal Luchan Dasor Kabita | Poetry of Kamal Luchan Das’ ৰচনাটি ‘অসমীয়া কবি প্রতিভা’ গ্রন্থৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে।

কমল লোচন দাসৰ কবিতা

ৰাব্বি মছৰুৰ  ৰচিত  কেইখনমান গ্রন্থ:

• অসমীয়া লেখক পৰিচয়
• বিশ্ব ব্যক্তি পৰিচয়
• অসমীয়া ৰচনা শিক্ষা
• অসমীয়া ভাব সম্প্রসাৰণ
• এক গুচ্ছ জীৱনী
• শিশু পদ্য
• অসমীয়া অনুবাদত বিশ্ব চুটি গল্প
• অসমীয়া অনুবাদত বিশ্ব কবিতা
• অসমীয়া অনুবাদত বিদেশী কবিতা
• পৃথিৱীৰ আৰু মোৰ (কাব্য সংকলন)
• সংহতিৰ ভাড়া ঘৰ ( কাব্য সংকলন)
• মোৰ গীত তোমাৰ সুৰ (গীতি কবিতা সংকলন)
• তুমি কেমন প্রেমিক (বাংলা কাব্য সংকলন)
• তোমাকে বলছি (বাংলা কবিতা সংকলন)
• ফণী শৰ্মাৰ নাটক ‘চিৰাজ’-এক সমালোচনা
• হীৰেন ভট্টাচাৰ্যৰ কবিতা -এক বিশ্লেষণাত্মক অধ্যয়ন
• ইছমাইল হোছেইনৰ কবিতা : এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা 
• ইছমাইল হোছেইনৰ কবিতা: এক বিশ্লেষণাত্মক অধ্যয়
• অসমীয়া উপন্যাস সমালোচনা
• অসমীয়া চুটি গল্প সমালোচনা
• মৌলানা আবুল কালাম আজাদ (চমু জীবনী)
• অসমীয়া কবি প্রতিভা (সাহিত্য সমালোচনা)
• নির্বাচিত অসমীয়া কবিতা সমালোচনা
• অসমীয়া ব্যাকৰণ ক অংশ
• অসমীয়া ব্যাকৰণ খ অংশ
• নির্বাচিত অসমীয়া কবিতাৰ মূলভাব
• আৰবী সাহিত্যৰ ইতিহাস:প্রাক-ইসলামী যুগ (৫০০-৬২২ খৃ:)
• আৰবী সাহিত্যৰ ইতিহাস:প্রাথমিক ইসলামী যুগ (৬২২-৬৬১)…

Some Important Books for Students:

1. Advertisement Writing
2. Amplification Writing
3. Note Making
4. Paragraph Writing
5. Notice Writing
6. Passage Comprehension
7. The Art of Poster Writing
8. The Art of Letter Writing
9. Report Writing
10. Story Writing
11. Substance Writing
12. School Essays Part-I
13. School Essays Part-II
14. School English Grammar Part-I
15. School English Grammar Part-II..

অতিৰিক্ত অনুসন্ধান:

• সাহিত্য সমালোচনা
• অসমীয়া কবিতাৰ ইতিহাস
• নীলিম কুমাৰ
• অসমীয়া কবিতা
• নলিনীধৰ ভট্টাচাৰ্য