বিভা দাসৰ কবিতা–এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা | Biva Daser Kabita | Poetry of Biva Das

 

বিভা দাসৰ কবিতা

বিভা দাসৰ কবিতা– এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা

বিংশ শতাব্দীৰ শেষ লগ্নত সফল ভৱিষ্যতৰ সম্ভাৱনা লৈ কাপ হাতত লোৱা প্রতিষ্ঠা প্ৰয়াসী কবিসকলৰ মাজত কবি বিভা দাসো এজন। তেওঁ ইতিমধ্যে আন এজন প্ৰতিশ্ৰুতিসম্পন্ন কবি কমল লোচন দাসৰ সহযোগত যুটিয়াভাবে ‘তেজত ফুলা ফুল’ শিৰোনামেৰে এটি কবিতা সংকলন প্ৰকাশ কৰিছে। এই সংকলনখনৰ প্ৰতিটো কবিতাই তেওঁৰ কেঁচা আৰু অধ্যাৱসায়ী কবিত্ব শক্তিৰ স্বাক্ষৰ বহন কৰিছে। ব্যক্তিগত জীৱনত মুখা-মুখি হোৱা তিতা-কেঁহা অভিজ্ঞতা আৰু হৃদয়ৰ মাজত চেপি ৰখা দুখ-শোকৰ আবেগ-উচ্ছাসী প্ৰকাশ, অৱক্ষয়মান মানৱতাৰ কৰুণ অৱনতিৰ চালুকীয়া চিত্ৰ, প্ৰাকৃতিক বাহ্যিক সৌন্দৰ্যৰ প্ৰতি অনুভূতিশীল প্ৰেম, সোনালী ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি আশাবাদী মনোভাৱ আদি তেওঁৰ কবিতাৰ প্ৰধান বিষয়-বস্তু।

ইমানবোৰ বৈশিষ্ট্যৰে বৈশিষ্টমণ্ডিত তেওঁৰ কবিতা সংকলনটিৰ পাত লুটিয়ালেই যিটো বৈশিষ্ট্যই পোনতে ধৰা দিয়ে সি হৈছে কবিৰ মায়াবাদী সুৰ অৰ্থাৎ কবিৰ হৃদয়ৰ মাজত সযত্নে সাঁচি ৰখা দুখ-শোকৰ বহিঃপ্ৰকাশ। কবি বিভা দাস ৰমন্যাসবাদী কবিসকলৰ দৰে আত্মাভিমুখী। কবিয়ে নিজৰ সমাজখনলৈ দৃষ্টি নিক্ষেপ কৰাৰ আগতে তেওঁ দৃষ্টি দিয়ে নিজৰ হৃদয় আৰু আবেগ-অনুভৱেৰে পৰিপূৰ্ণ তেওঁৰ মনৰ গভীৰ প্ৰদেশলৈ। কেতিয়াবা স্বাভাৱিকতেই যদি তেওঁৰ দৃষ্টিটো সমাজৰ প্ৰতি নিক্ষেপিত হৈছে আৰু বিশৃঙ্খল সমাজৰ ৰেহ-ৰূপ দেখি হৃদয়াত্মা কৰুণ আবেগানুভূতিত ভাগি পৰিছে, তেওঁ লগে লগেই  নিজৰ হৃদয়ৰ অস্থিৰতাৰ সৈতে সমাজৰ প্ৰতি তেওঁৰ মনোভাৱটো সাঙুৰি লৈ সমান্তৰালভাবে তেওঁৰ চকুৰ আগৰ কলুষিত সমাজখন আৰু নিজৰ হৃদয়ৰ ভাৱানুভূতিৰ সংশ্লেষ ঘটাই তেওঁ এহাতে সমাজখনক, আনহাতে তেওঁৰ ব্যক্তিগত হৃদয়খনক উদংকৈ দেখুৱাইছে। কিন্তু কবি বিভা দাসৰ কবিতাত প্ৰকাশ পোৱা দুখ আৰু শোকৰ কোনো পাৰ্থিৱ কাৰণ বিচাৰি পোৱা নাযায়। কবি যৌৱনৰ প্ৰাণোচ্ছল সাগৰৰ জোঁৱাৰত ঢৌৰ স’তে মিতিৰালি পাতি ভাঁহি ফুৰিছে যদিও তেওঁৰ কবিতাত দৈহিক অথবা আত্মিক প্ৰেমৰ কোনো আবেগ বা অনুভূতি প্ৰকাশ পোৱা নাই। তেওঁৰ হৃদয়ত আনন্দানুভূতিৰ বা শোকানুভূতিৰ উদ্ৰেক ঘটিছে যদিও কবি বিভা দাসে এই আনন্দৰ উৎসসমূহক কবিতাত প্ৰকাশ কৰাত বিড়ম্বনা কৰিছে।

সমাজত মানৱ প্ৰমূল্য হ্রাস পোৱাত কবিয়ে দুখ পাইছে। হত্যা, হিংসা, সাম্প্ৰদায়িকতা আদিৰ বলি হোৱা শ্বহীদসকলৰ তেজ দেখি কবি হৃদয় আসন্ন অথবা অনিশ্চিত ভৱিষ্যত জীৱনৰ নিৰাপত্তাৰ  প্ৰতি সন্দিহান হৈ উঠিছে আৰু এক অজান ভয়ত কঁপি উঠিছে। কবিয়ে কৈছে–

“তেজৰ কি আশ্চৰ্য শক্তি

সংগোপনে ভাঙে 

গঢ়ে

হৃদয়ৰ ঘৰ

তেজে 

তেজৰ হৈ কান্দে

তেজৰ হৈ হাঁহে

আহ!

তেজৰ স্পৰ্শত মোৰ

মৃত্যু হয় যদি! (তেজৰ কি আশ্চৰ্য শক্তি)

কবি বিভা দাস নিজক লৈ মগ্ন যেন আধুনিক নাৰ্চিচাছ হৈ অনবৰত নিজৰ মাজতে ডুবি থাকে। অৱশ্যে কবিয়ে নিজৰ হৃদয়ৰ আদৰ্শ আৰু বাহ্যিক সমাজখনৰ সোপা-ঢিলা আদৰ্শৰ মাজত পৰি অন্তঃদ্বন্দ্বত ভূগিছে। সেয়ে তেওঁ কৈছে–

“চোৱা,

মই কেনেকৈ ডুবি যাওঁ

নিজৰ মাজত

নিজকে তুলি-তালি

ডাঙৰ কৰা

সঁচাকৈয়ে কঠিন কাম।” (দুটি কবিতা– এক)

কবি বিভা দাসৰ কবিতাৰ দ্বিতীয় বৈশিষ্ট্যটো হৈছে অৱক্ষয়মান সমাজত মানৱতাৰ কৰুণ অৱনতিৰ চালুকীয়া চিত্ৰ। সমাজত শাসক আৰু স্বাৰ্থান্বেষী মুখা-পিন্ধা সমাজ সেৱকৰ হাতত সৰ্বসাধাৰণ ৰাইজ শোষিত আৰু লাঞ্চিত হোৱা দৃশ্য অৱলোকন কৰি কবিৰ হৃদয় কাৰুণ্যৰে ভৰি পৰিছে আৰু লিখিছে–

“শীতলীত সেমেকা শীত

শীৰ্ণ মাকৰ আচলত

মুখ লুকাই

শিশুটোৱে উচুপিছে

মাকৰ শুকান চকুতো

সেমেকা শীত

বুকুত জহৰ সূৰুয

ওঁঠত শীতৰ নিশাৰ নীৰৱ জোন।” (বিষাদ । তিনি)

সমাজত সবৰ্বহাৰা জনতাৰ দুখৰ কোনো পাৰাপাৰ নাই। সিহঁতে দিনে ৰাতিয়ে পৰিশ্ৰম কৰিও দুখ বা দৰিদ্ৰতাক আঁতৰ কৰিব পৰা নাই। কবিয়ে এটি কবিতাত দৰিদ্ৰ জনগণৰ এই দিশটোৰ সুন্দৰ বৰ্ণনা দি লিখিছে–

“সকলোৰে বুকুত

দুখৰ ভগা পঁজা ওলমে

দিনে ৰাতিয়ে

ৰাতিয়ে দিনে

দুখ-

এটা সাৰ্বজনীন শব্দ

এৰো বুলি নোৱাৰি এৰিব

দুখৰ শেতেলি

নুশুনো বুলিলেও শুনা যায়

দুখৰ দিনৰ গান

কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিব লাগে

দুখৰ টোপোলা।” (সেউজীয়া ফুল)

কবি বিভা দাসে সমাজৰ দৰিদ্ৰতা ৰূপটিক কবিতাত অংকন কৰিলেও দৰিদ্ৰতা মোচনৰ বাবে তেওঁ কোনো ‘বাদ’ (Ism) ৰ ওচৰত ধৰা দিয়া নাই। আন আন কবিসকলৰ কবিতাত যেনেকৈ সমাজবাদী সুৰ প্ৰকাশ পাইছে, তেওঁৰ কবিতাত কিন্তু সেই সমাজবাদৰ সুৰটি ফুটি ওলোৱা নাই।

কবি বিভা দাসৰ কবিতাৰ তৃতীয় আৰু মনোগ্ৰাহী বৈশিষ্ট্যটি হৈছে প্ৰকৃতিৰ বাহ্যিক সৌন্দৰ্যৰ প্ৰতি ৰহস্যময় আৰু অনুভূতিশীল সহজাত প্ৰেম। কবিয়ে প্ৰকৃতিৰ বস্তু নাইবা গছ-লতাৰ সৌন্দৰ্যত এটি ৰহস্যবাদী সুৰ আৰু বিচিত্ৰতা অনুধাৱন কৰিছে। কবিৰ ভাষাত–

“নৈৰ সিপাৰৰ

গছডাল ডাঙৰ হ’ল

কি ফুল ফুলিছে তাত

গছে বাৰু

অনুভৱ কৰেনে

হেৰুৱা দিনৰ সুভাষ¸

মই বিচাৰি ফুৰিছোঁ

পথাৰে-নৈয়ে

গছৰ শিপা

গছে বাৰু

অনুভৱ কৰেনে? (অনুভৱ। এক)

আন এটি কবিতাত কবি বিভা দাসে বৈচিত্ৰময় প্ৰকৃতিত গছৰ পৰা সৰা পাতেও যে কোনো ৰহস্যময় ইংগিতৰ সাক্ষ্য বহন কৰি গীত গাব পাৰে তাক এনেদৰে ফুটাই তুলিছে–

“শীতৰ উদং পথত

গীত জুৰিছে সৰা পাতে

হেৰাই যোৱাৰ গীত।” (নিশাৰ গান। দুই)

বৰ্তমানৰ হাড়ে-ছালে লগা সামাজিক অৱয়বটো কবিৰ দৃষ্টিত অতিকৈ কৰুণ, ভয়াবহ আৰু ধবংসৰ আগজাননি যদিও কবিয়ে অন্ধকাৰৰ মাজত থিয় হৈ সূৰ্যোদয়ৰ আশাবাদী সপোন দেখিছে আৰু ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি এই সোনালী আশাবাদেই কবি বিভা দাসৰ কবিতাৰ চতুৰ্থ বৈশিষ্ট্য হিচাপে ধৰা দিছে। কবিয়ে লিখিছে–

“অন্ধকাৰ মানে 

মই, তুমি আৰু আমি

আগবাঢ়ি যাওঁ

আগলৈ-

আৰু আগলৈ-

পোহৰলৈ-।” (আন্ধাৰৰ পৰা পোহৰলৈ)

কবি ভৱিষ্যতৰ প্ৰতি ইমানেই আশাবাদী যে কবিৰ সখীক পোহৰৰ  উৎসৱ পাতিবলৈ মাতি পঠিয়াই লিখিছে–

“কি লৈ গাওঁ

ফুল ফুলাৰ গান

সখী,

হাতে হাতে লৈ আহিবা জোৰ

পাতিম পোহৰৰ উৎসৱ।” (পাতিম পোহৰৰ উৎসৱ)

কবি ভৱিষ্যতৰ সোণালী দিনবোৰৰ আশাত প্ৰতীক্ষাৰত। সেয়ে কবিয়ে কৈছে–

“অহা বাটে ঘূৰি গ’ল চৰাইজাক

বাটে বাটে সিঁচি গ’ল

সোণালী বীজ

ইয়াত থিয় হৈ 

ৰৈ আছোঁ মই

কেতিয়াকে শুনা পাম

চৰাইজাকৰ সঙ্গীত।” (চৰাইজাক আহিবনে ঘূৰি)

কবি বিভা দাসৰ কবিতাৰ বিষয়-বস্তুত কোনো অভিনৱত্ব  আৰু বৈচিত্ৰৰ সোৱাদ নাই যদিও কবিৰ ভাষা আৰু শব্দ চয়নে পাঠকৰ মনত আলোড়ন তোলাত সক্ষম হৈছে। তেওঁৰ কবিতাত সাধাৰণ কল্পচিত্ৰ আছে যদিও কল্পচিত্ৰৰ কোনো মৌলিকত্ব আৰু বৈচিত্ৰতা নাই। তেওঁৰ কবিতাৰাজি সেইদৰে কাব্যিক অলংকাৰৰ দিশৰ পৰাও দুখীয়া। মাথো দুই-এটা উপমা আৰু অণাসক্ত বিশেষণৰ প্ৰয়োগতে কবিয়ে  নিজৰ কাব্যিক আঙ্গিকক সীমাবদ্ধ কৰি ৰাখিছে। অৱশ্যে তেওঁৰ কবিতাক যি সৌন্দৰ্যই কিছু আকৰ্ষণীয়তা দান কৰিছে সি হৈছে কবি প্ৰসিদ্ধ প্ৰতীকৰ ব্যৱহাৰ। কবিয়ে সূৰ্য, ফুল, জোন, নদী, পথাৰ, গছ  আদিক প্ৰতীক হিচাপে গ্ৰহণ কছিে।

কবি বিভা দাসে বিষয়-বস্তু, আঙ্গিক আৰু ভাষাশৈলীৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ কবিতাক স্বকীয়তা দান কৰিব পৰা নাই। তেওঁৰ সৰহভাগ কবিতাত তেওঁৰ অগ্ৰজ কবি হীৰেণ ভট্টাচাৰ্য, নীলমণি ফুকন আৰু সমসাময়িক কবিসকলৰ প্ৰভাৱ পৰিলক্ষিত হয়।  ০ ০ ০

বিভা দাসৰ কবিতা

বি. দ্র. উক্ত ‘বিভা দাসৰ কবিতা–এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা | Biva Daser Kabita | Poetry of Biva Das’ ৰচনাটি ‘অসমীয়া কবি প্রতিভা’ গ্রন্থৰ পৰা তুলি দিয়া হৈছে। বিভা দাসৰ কবিতা

ৰাব্বি মছৰুৰ  ৰচিত  কেইখনমান গ্রন্থ:

• অসমীয়া লেখক পৰিচয়
• বিশ্ব ব্যক্তি পৰিচয়
• অসমীয়া ৰচনা শিক্ষা
• অসমীয়া ভাব সম্প্রসাৰণ
• এক গুচ্ছ জীৱনী
• শিশু পদ্য
• অসমীয়া অনুবাদত বিশ্ব চুটি গল্প
• অসমীয়া অনুবাদত বিশ্ব কবিতা
• অসমীয়া অনুবাদত বিদেশী কবিতা
• পৃথিৱীৰ আৰু মোৰ (কাব্য সংকলন)
• সংহতিৰ ভাড়া ঘৰ ( কাব্য সংকলন)
• মোৰ গীত তোমাৰ সুৰ (গীতি কবিতা সংকলন)
• তুমি কেমন প্রেমিক (বাংলা কাব্য সংকলন)
• তোমাকে বলছি (বাংলা কবিতা সংকলন)
• ফণী শৰ্মাৰ নাটক ‘চিৰাজ’-এক সমালোচনা
• হীৰেন ভট্টাচাৰ্যৰ কবিতা -এক বিশ্লেষণাত্মক অধ্যয়ন
• ইছমাইল হোছেইনৰ কবিতা : এক বৈশিষ্ট্যমূলক আলোচনা 
• ইছমাইল হোছেইনৰ কবিতা: এক বিশ্লেষণাত্মক অধ্যয়
• অসমীয়া উপন্যাস সমালোচনা
• অসমীয়া চুটি গল্প সমালোচনা
• মৌলানা আবুল কালাম আজাদ (চমু জীবনী)
• অসমীয়া কবি প্রতিভা (সাহিত্য সমালোচনা)
• নির্বাচিত অসমীয়া কবিতা সমালোচনা
• অসমীয়া ব্যাকৰণ ক অংশ
• অসমীয়া ব্যাকৰণ খ অংশ
• নির্বাচিত অসমীয়া কবিতাৰ মূলভাব
• আৰবী সাহিত্যৰ ইতিহাস:প্রাক-ইসলামী যুগ (৫০০-৬২২ খৃ:)
• আৰবী সাহিত্যৰ ইতিহাস:প্রাথমিক ইসলামী যুগ (৬২২-৬৬১)…

Some Important Books for Students:

1. Advertisement Writing
2. Amplification Writing
3. Note Making
4. Paragraph Writing
5. Notice Writing
6. Passage Comprehension
7. The Art of Poster Writing
8. The Art of Letter Writing
9. Report Writing
10. Story Writing
11. Substance Writing
12. School Essays Part-I
13. School Essays Part-II
14. School English Grammar Part-I
15. School English Grammar Part-II..

অতিৰিক্ত অনুসন্ধান:

• সাহিত্য সমালোচনা
• অসমীয়া কবিতাৰ ইতিহাস
• নীলিম কুমাৰ
• অসমীয়া কবিতা
• নলিনীধৰ ভট্টাচাৰ্য